Bu yazıda sanal gerçeklik teknolojisinin eğitimde kullanım alanları incelemeye çalıştım. Yaptığım literatür taramasında 10 farklı alanda kullanıldığını gözlemledim. Keyifli okumalar…
Özel Eğitimde Sanal Gerçeklik
Engelli insanların eğitiminde sanal gerçeklik teknolojisi önemli roller üstlenmektedir. Özellikle görme ve zihinsel engelli insanların eğitiminde kullanılmaktadır. Eğitilmeye uygun zihinsel engelli çocuklarda çeşitli şekillerde kullanılmıştır. 2011 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği’nin 20 tane yüksek işlevli otizm hastası çocuklar VR başlıklar ile sanal bir sınıf içerisine yerleştirilmiş, sanal sınıf içerisinde yer alan sanal akranlarıyla iletişim kurmaları istenmiştir. Böylelikle otizm hastası çocukların sosyal gelişimine katkıda bulunulması amaçlanmıştır.
Görme engelli bireyler içinde VR teknolojileri kullanılmakta olup, sosyal hayata katılımının arttırılmasına yönelik projeler devam etmektedir. Örneğin; Microsoft, Cane Simulation projesi (Şekil 1) ile geleneksel sanal gerçeklik ortamlarında görme engelli kişilerin erişilebilir olmayan görsel geribildirime odaklanmanın yanında kullandıkları beyaz baston becerilerini sanal dünyaya aktarılması ile sanal gezinme deneyimlerini geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Matematik ve Fen Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Matematik eğitiminde sanal gerçeklik kullanımına ilişkin birçok araştırma geliştirme faaliyetleri yapılmaktadır.3 boyutlu modelleme ile yapılan öğretimde öğrencilerin geometrik cisimleri daha iyi özümsendiği yapılan çalışmalarda görülmüştür . Aynı zamanda matematik öğrenimi oyun haline dönüştürerek öğrencilerin matematiği severek öğrenmeyi teşvik edebilir. Bu bağlamda sanal gerçeklik matematiği eğitimini daha etkili hale getirmede yardımcı olacaktır. Bu amaca hizmet edecek çeşitli sanal gerçeklik uygulamaları geliştirilmiştir. Buna örnek olarak; Calcflow uygulaması bir grafik hesap makinasıdır (Şekil 2 ve 3) . Matematik teoremlerini ve senaryolarını keşfetmeye yardımcı olmaktadır. Parametrik bir denklemin üç boyutlu bir grafiğinin oluşturulması gibi birçok işlem yapılabilmektedir.
Fen biliminde sanal gerçekliğin kullanım alanlarına bakıldığında kimya ön plana çıkmaktadır. Öğrenciler sanal gerçeklik ortamlarında moleküller arasındaki bağlantıyı ve çekim kuvvetlerini görebilmekte, etkileşimde bulunabilmektedir. Buna örnek olarak İngiltere merkezli Mel Science firması Chemistry sanal gerçeklik uygulaması (Şekil 4) ile izotoplar, elektronlar, iyonlar, periyodik tablo, atomlar ve moleküllerin yapısını, sunduğu interaktif laboratuvarda inceleme ve test ortamları sağlamaktadır.
Sosyal Bilgiler Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Sosyal bilgiler alanında sanal gerçeklik teknolojilerinin kullanımında tarih bilgisi ön plana çıkmaktadır. Özellikle sanal tur uygulamaları tarihi mekanları ve müzeleri görme açısından tarih derslerine katkısı olduğu yapılan araştırmalarda oryaya konulmuştur. Bu kapsamda Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sanal Tur Uygulamaları üzerine yapılan bir araştırmada geleneksel öğretmen teknik ve metotlarına göre sanal tur uygulamalarıyla yapılan dersler öğrenciler üzerinde akademik başarıyı arttığı görülmüştür.
Tıp Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Tıp ve veteriner hekimliği eğitiminde fakültelerde teşhis ve tedavi modaliteleri ile cerrahi operasyonların simülasyonları yapılmaktadır. Sanal gerçeklik teknolojisinin katkısı ile bu simülasyonlar etkileşimli hale gererek, doku ve organ hologramları üzerinde elektronik neşter vasıtasıyla kesi ve diğer işlemler yapılabilmektedir. Bu alandaki gelişmelere bakıldığında; Facebook firmasının VR şirketi Oculus yürüttüğü “iyilik için VR” inisiyatifi kapsamında ABD’de bulunan Los Angeles Çocuk Hastanesi’yle işbirliği yapan firma, tıp öğrencilerinin ve personelinin eğitimi, aynı zamanda hastalar için alınacak riskli kararların doğru ve hızlı olabilmesi yüksek riskli pediatrik travmalarla ilgili bir sanal gerçeklik simülasyonu geliştirmiştir (Şekil 5) . Bu sayede gerçek hayat yakınlığında deneyimler kazanılmış, geleneksel eğitimlere göre maliyet ve süre tasarrufu sağlanmıştır.
Türkiye’de de tıp eğitiminde sanal gerçeklikle ilgili adımlar atılmıştır. 2017 yılında TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Tıp Fakültesinde Sanal gerçeklik anatomi laboratuvarı kurulmuştur. Baş ve boyun anatomisiyle öğrencilere verilen derslerde sanal gerçeklikle öncesi ve sonrasında yapılan testlerde öğrencilerin başarı oranında artış olduğu gözlemlenmiştir.
Yabancı Dil Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Eğitimciler dil öğreniminin keşfederek ve yaparak öğrenmenin olumlu katkıları olduğu ifade etmektedirler. Bu öğrenme metoduna sanal gerçeklik uygulamaları olumlu katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda bilimsel bir araştırma projesinde (Şekil 6) da Second Life sanal gerçeklik uygulamasını kullanarak öğrenciler üzerinde İngilizce öğreniminin etkilerini araştırmıştır. Araştırma sonucunda öğrencilerin ödevleri yardımlaşarak ve paylaşarak yaptığı, problemlerin çözümü ve yönelim becerilerinin harekete geçirdiği ifade edilmiştir. Aynı zamanda İngilizce sözcük, dilbilgisi yanında yazma, okuma ve konuşma, dinleme becerilerinin gelişimine olumlu katkı sağladığı sonucuna varılmıştır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Madencilik, inşaat, denizcilik gibi riskli alanlarda İş güvenliği eğitimlerinde sanal gerçeklik platformları kullanılmaya başlanmıştır. Örneğin İnşaat sektöründen çalışan insanların düşme sonucu ölümü en yaygın görülen durumdur. Bu gibi kazaların önüne geçebilmek için işçilerin nerede ve nasıl tedbir almalarını (Şekil 7) aynı zamanda ekipman kullanımını öğreten ve uyaran sürükleyici VR simülasyonları tasarlanmıştır (Şekil 8).
Askeri Eğitimde Sanal Gerçeklik
Güvenlik güçlerinin eğitimlerine katkı bulunmak için muharebe simülasyon sistemleri kullanılmaktadır. Türkiye de savunma sanayinin gelişmesi ile birlikte sanal gerçeklik tabanlı simülasyonları geliştirilmektedir. Bunlardan biride Konrul Comtra (Combat Trainig System) sistemi de Türkiye’de geliştirilmiş muharebe simülasyon sistemidir (Şekil 9). Sistem kullanıcısı fiziksel olarak vücuduna herhangi bir cihaz bağlı olmadan simülasyon içerisinde özgürce hareket edebilmektedir (Şekil 10). Sistemin çalışma mantığı; vücut hareketlerinde herhangi bir sapma olmadan, göz ve vücut kombinasyonu sağlamasıyla simülasyon içinde denge kaybı olmadan gerçek dünyadaki hareketlerini yapabilme olanağı vermektedir
Sürücülük Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Sanal gerçekli teknolojileri gemi, otomobil, uçak, tren ve otobüs gibi sürüş eğitimi imkânı sunabilmektedir. Sanal gerçeklik tabanlı simülasyonlarda sürücülerin az rastlayabileceği olası tehlikeleri kullanıcılara yaşatılarak deneyim kazanmalarına yardımcı olmaktadır. Böylelikle gerçek hayatta sürücünün karşılaşabileceği durumda soğukkanlılıkla durumu müdahale etme olasılığı arttırılması hedeflenmektedir. Örneğin Sanal Gerçeklik Otobüs Eğitim Simülasyonunda sürücü lastiğin alev aldığını görerek ilk önce yolcuların tahliyesi (Şekil 11) sonra lastiğin söndürülmesi (Şekil 12) ile sürücüye gerçek hayattakine yakın bir deneyim yaşatılmaktadır.
Astronomi Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Eğitimde kavram yanılgısı özellikle fen eğitiminde de görülmektedir. Bu alanda 40 yılda yapılan çalışmalarda, Öğrencilerin fen alanını da birçok konuda kavram yanılgısı sorunu yaşadığı ifade edilmektedir. Bu alanlardan bir olan astronomi konusunda kavram yanılgılarını düzeltecek etkili araçlardan biride sanal gerçekliktir. Sanal gerçeklik programlarının astronomi konularının öğretiminde kullanılmasının akademik başarı ve kalıcılığının öğrenciler üzerinden etkisini inceleyen bilimsel bir çalışmada, Celestia, Stellarium ve Solar Model uygulamaları kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kullanılan sanal gerçeklik uygulamalarının öğrencilerin akademik başarısına büyük katkıları olduğu sonucuna varılmış, kavramların daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamıştır.
Mimarlık Eğitiminde Sanal Gerçeklik
Mimarlıkla ilgili eğitimlerin başında mekân içerisinde renk, doku, kütle, doluluk-boşluk gibi konuları ele alan temel tasarım eğitimi verilmektedir. Başlangıçta teorik olarak verilen bu bilgiler daha sonraki yıllarda stüdyo derslerine dönüşmektedir. Eğitim gören öğrenciler eğitim müfredatı ilerledikçe kendilerinden istenen performans düzeyine gelebilmek için ihtiyaç duyulan becerileri kazanması gerekir. Bu becerilerden biride düşündüğü tasarım fikrini bireylere en uygun şekilde sunabilmesi için tasarımını ortaya koyabilmesidir. Bu ihtiyacın karşılanması için sanal gerçeklik teknolojisinden de faydalanılmaktadır. Tasarımcının sanal gerçeklik teknolojisi kullanımıyla elde ettiği faydalar;
- Tasarım sürecinde farklı alternatiflerin değerlendirilmesi ve hızlı sonuç alma fırsatı verir.
- Karşılık etkileşim ile tasarımcıya gerçeklik hissi verir.
- Gerçekte var olan mekanları inceleme imkânı ve fırsatı olmadığında buna ortam oluşturmasını sağlar.
- Meydana getirilmesi mümkün olmayan tasarımların oluşturulması ve tasarımcıya en ufak detaya kadar görselleştirme ve derinlemesine analiz fırsatı verir.
Artırılmış gerçeklik teknolojisinin eğitimde kullanım alanlarını incelediğim bu yazıyı da okuyabilirsiniz.
Kaynak:
- trakya.edu.tr
- ACM
- Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi
- ASEAD
- matematiksel.org
- The Turkish Online Journal of Educational Technology
- researchgate.net
- Kocatepe Veterinary Journal
- etu.edu.tr
- Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi
- moderninnova.com
- 360sanalgerceklik.com
- ranna.com.tr
- Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi